αντιμεταρρύθμιση

αντιμεταρρύθμιση
Αντί για τον όρο Α., με τον οποίο έχει επικρατήσει να χαρακτηρίζεται η δράση που ανέπτυξε η Καθολική Εκκλησία στο δογματικό και πειθαρχικό πεδίο από τη σύνοδο του Τριδέντου (1545) και μετά για να ανακόψει την πρόοδο του προτεσταντισμού, μερικοί νεότεροι ιστορικοί, ιδιαίτερα καθολικοί, προτιμούν να χρησιμοποιούν τον όρο καθολική μεταρρύθμισηανόρθωση. Ενώ o όρος Α. μπορεί να θεωρηθεί πως τονίζει κυρίως την αντίδραση της Καθολικής Εκκλησίας εναντίον του προτεσταντισμού, ο δεύτερος όρος επιδιώκει να εκφράσει και τη στάση της Καθολικής Εκκλησίας κατά την αμέσως πριν από τη Μεταρρύθμιση περίοδο. Με άλλα λόγια, δείχνει την πορεία προς την ηθική αυτομεταρρύθμιση και ανανέωση που είχε αρχίσει να διαγράφεται από τον 15o αι. και αναπτύχθηκε σε όλο τον 16o αι. Αν και η ηθική αναμόρφωση ήταν ήδη ένα από τα ζωηρότερα αιτήματα του Κουζάνους και του Σαβοναρόλα, η ανάγκη να συμμορφωθεί η εκκλησιαστική ζωή προς τα θρησκευτικά και ηθικά ιδεώδη των καιρών διαγράφεται ακόμα και στη Ρώμη του πάπα Λέοντος I’. Μια ομάδα ιεραρχών και λαϊκών που ποθούσαν την επιστροφή στις αρχές του Ευαγγελίου είχε επίκεντρό της το Τέμενος της Θείας Αγάπης (Santuario del divino Amore),θρησκευτική εταιρεία που είχε εμφανιστεί στην Ιταλία στα τέλη του 15ου αι. Στο μεταξύ είχαν εμφανιστεί και νέες θρησκευτικές εταιρείες και μοναχικά τάγματα, όπως οι κιετίνοι, οι σομασκίνοι, οι βαρναβίτες και οι καπουτσίνοι, που από τη μια ευνοούσαν την αναγέννηση του μεσαιωνικού ασκητισμού και από την άλλη τη συμφιλίωση καθολικών και προτεσταντών με βάση τον χριστιανικό ουμανισμό, του οποίου επιφανέστερος κήρυκας υπήρξε ο Έρασμος. Η άνοδος στον παπικό θρόνο του Παύλου Γ’ Φαρνέζε (1534-39) σήμανε την αρχή του θριάμβου των νέων δυνάμεων, αν και ο καθαυτό αγώνας εναντίον του προτεσταντισμού μπορεί να τοποθετηθεί χρονικά αμέσως μετά την τοιχοκόλληση των θέσεωντου Λούθηρου στην πύλη της εκκλησίας του Βίτεμπεργκ, με τις παρεμβάσεις της Ιεράς Εξέτασης στην Ισπανία, στη Φλάνδρα, στη Γαλλία και στην ίδια τη Ρώμη. Στο μεταξύ η Μεταρρύθμιση εξαπλωνόταν στη μισή Γερμανία, στις Σκανδιναβικές χώρες και στην Αγγλία και σημείωνε πρόοδο στη Γαλλία και στις Κάτω χώρες. Έτσι, δεν υπήρχαν πια περιθώρια συζήτησης με τον προτεσταντισμό. Οι αδιάλλακτες απόψεις του καρδιναλίου Καράφα επικρατούσαν οριστικά σε βάρος των συμφιλιωτικών ιδεών του Έρασμου. Το κύριο πρόβλημα ήταν πλέον η συντριβή της αίρεσης και με αυτή την έννοια δικαιώνεται ο όρος Α. Η Ιερά Εξέταση, που υπήρχε μόνο στην Ισπανία, αποκαταστάθηκε και στην Ιταλία και τέθηκε υπό τη διεύθυνση των έξι καρδιναλίων που αποτελούσαν τη Sacra congregazione del Sant’ Ofizzio (ανώτατο δικαστήριο που εξέδιδε ανέκκλητες αποφάσεις). Στις δύο αυτές χώρες τα βασανιστήρια και η πυρά εξαφάνισαν κάθε ίχνος προτεσταντισμού. Από το 1543 άρχισε η σύνταξη του Index,ενός πίνακα απαγορευμένων βιβλίων, και ο αγώνας για την πίστη έγινε αγώνας εναντίον του ορθολογισμού και του πνεύματος έρευνας, με δυσμενή επακόλουθα για την επιστημονική πρόοδο, όπως έδειξε και η περίφημη δίκη του Γαλιλαίου, στις αρχές του 16ου αι. Παράλληλα όμως συνεχιζόταν και το έργο της αποκατάστασης της τάξης μέσα στους κόλπους της ίδιας της Δυτικής Εκκλησίας. Η Εταιρεία του Ιησού,που ιδρύθηκε το 1537 και αναγνωρίστηκε από τον πάπα το 1540, έπαιξε πρωταρχικό ρόλο προς αυτή την κατεύθυνση. Οι ιησουίτες κατόρθωσαν να υπερισχύσουν των οπαδών του Έρασμου στη σύνοδο του Τριδέντου (1545-63). Η σύνοδος αυτή, την οποία ανέβαλε ο παπισμός για μεγάλο χρονικό διάστημα, επεξεργάστηκε με τρόπο σαφή και ακριβή τη διδασκαλία της Καθολικής Εκκλησίας στον δογματικό τομέα, απαντώντας σημείο προς σημείο στους προτεσταντικούς νεωτερισμούς (προπατορικό αμάρτημα, σωτηρία με την πίστη και τα έργα, ελευθερία της βούλησης, αριθμός και χαρακτήρας των μυστηρίων, διδασκαλία γύρω από τον γάμο, καθαρτήριο, λατρεία των αγίων κ.ά.). Ο παπισμός βγήκε σημαντικά ενισχυμένος από τη σύνοδο του Τριδέντου, χάρη στην αναγνώριση του προβαδίσματος του πάπα έναντι των συνόδων, γιατί επικυρώθηκε έτσι η απόλυτη εξουσία του πάπα απέναντι στο αριστοκρατικό καθεστώς το οποίο είχε αποπειραθεί να επιβάλει η σύνοδος της Κωνσταντίας. Το 1564, ο Πίος ΣΤ’ επέβαλε την τήρηση της Professio Fidei Tridentinae και o Κάρλο Μπορομέο συνέταξε την Τριδεντινή Κατήχηση που μοιράστηκε στον λαό. Ακολούθησε μια μεταρρύθμιση στον τομέα της εκκλησιαστικής πειθαρχίας, που επέβαλε στους επισκόπους και στους εφημέριους να μένουν μόνιμα στην έδρα τους, απαγόρευε τη συσσώρευση εκκλησιαστικών προσόδων και έθετε όρια ηλικίας για το επισκοπικό αξίωμα και την ιεροσύνη. Η Α. επεκτάθηκε στον τομέα της τέχνης. Η λιτότητα των προτεσταντών μεταρρυθμιστών απευθυνόταν κυρίως στο πνεύμα· η Α. προσπάθησε να γοητεύσει, απευθυνόμενη στις αισθήσεις και στη φαντασία, και επιστράτευσε γι’ αυτό όλη τη μαγεία της τέχνης. Μέσα σε μια εκκλησία μεγαλοπρεπώς στολισμένη, κάτω από τους ήχους μιας θριαμβευτικής μουσικής, η Θεία Λειτουργία γίνεται μια επιβλητική εκδήλωση για τη δόξα του Θεού. Έτσι γεννιέται μια νέα μορφή τέχνης, της οποίας το υπόδειγμα δίνουν οι ιησουίτες στην εκκλησία του Ιησού στη Ρώμη, μία από τις πηγές του μπαρόκ. Η Α. κατόρθωσε να ανακόψει την πρόοδο του προτεσταντισμού και μάλιστα να ανακτήσει, στο β’ μισό του 16ου αι., ορισμένες περιοχές της κεντρικής Ευρώπης και των Κάτω Χωρών. Η Καθολική Εκκλησία αντιστάθμισε την απώλεια της επιρροής της σε ορισμένες χώρες με την ενίσχυσή της στον δογματικό και οργανωτικό τομέα· έχοντας εξοπλιστεί με καινούργια διάρθρωση, ξεκίνησε από νέες βάσεις και μπόρεσε να αντιμετωπίσει όλες τις επιθέσεις. Κατά την περίοδο της Αντιμεταρρύθμισης, πολλά ευρωπαϊκά κράτη σπαράσσονταν στο εσωτερικό τους από τους θρησκευτικούς πολέμους. Αυτή η γερμανική γκραβούρα εικονίζει τη σφαγή του Βασί (1562), με την οποία άρχισε στη Γαλλία ο αιματηρός πόλεμος μεταξύ καθολικών και ουγενότων. Στυλοβάτης της Αντιμεταρρύθμισης, η σύνοδος του Τριδέντου (1545-63) διαμόρφωσε στον δογματικό τομέα την απάντηση της Καθολικής Εκκλησίας στα σημεία που απέρριπτε ή ερμήνευε διαφορετικά η Μεταρρύθμιση και καθιέρωσε το προβάδισμα του πάπα έναντι των συνόδων. Η νωπογραφία αυτή εικονίζει τη σύνοδο του Τριδέντου (Γραμματεία του Βατικανού· φωτ. Giordani). Η Αντιμεταρρύθμιση άσκησε μεγάλη επίδραση στην τέχνη, ιδιαίτερα μάλιστα στην αρχιτεκτονική. Στη φωτογραφία εικονίζεται το εσωτερικό της εκκλησίας του Ιησού στη Ρώμη, όπου η πλούσια διακόσμηση αποτελεί είδος έξαρσης της νίκης της θρησκείας έναντι της αίρεσης (φωτ. Igda).
* * *
η μεταρρύθμιση αντίθετη με προηγούμενη, που αντιμάχεται προηγούμενη μεταρρύθμιση.

Dictionary of Greek. 2013.

Игры ⚽ Нужна курсовая?

Look at other dictionaries:

  • γυμνάσιο — Στην αρχαία Ελλάδα, γ. ονομαζόταν ο τόπος όπου νέοι και ενήλικοι επιδίδονταν γυμνοί σε φυσικές ασκήσεις. Από την Αναγέννηση έως σήμερα σε πολλές χώρες, μεταξύ των οποίων και η νεότερη Ελλάδα, ονομάζεται το σχολείο μέσης εκπαίδευσης κυρίως… …   Dictionary of Greek

  • εκδότης — Οποιοσδήποτε αναλαμβάνει να κάνει γνωστό ένα ανέκδοτο έργο ή να παρουσιάσει –αναθεωρημένο ή επιμελημένο ξανά– ένα κείμενο ήδη γνωστό. Η σύγχρονη σημασία της έκδοσης, ως συνόλου αντιτύπων του ίδιου έργου, συνδέεται με την εφεύρεση της τυπογραφίας …   Dictionary of Greek

  • λύκειο — Το ανώτατο σκέλος της ελληνικής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Παλαιότερα, οι αντίστοιχες τάξεις του λ. υπάγονταν στο γυμνάσιο και λ. ονομάζονταν μόνο τα ιδιωτικά σχολεία και μερικά εκπαιδευτικά ιδρύματα (όπως το Βαρβάκειο), στα οποία… …   Dictionary of Greek

  • παιδεία — Δραστηριότητα η οποία αποσκοπεί στο να μεταδώσει, με τη διδασκαλία, κατά τρόπο οργανικό κατά κανόνα, σειρά θεωρητικών ή πρακτικών γνώσεων. (Γενικότερα ο όρος παιδεία σημαίνει επίσης τη μόρφωση και κάποτε και την καλλιέργεια). Ανάλογα με εκείνον… …   Dictionary of Greek

  • παπισμός — Θεσμός της Καθολικής Εκκλησίας, που εκφράζει και βασίζεται στη διδασκαλία της Εκκλησίας αυτής, κατά την οποία ο επίσκοπος Ρώμης, ως διάδοχος του κορυφαίου των Αποστόλων, του Πέτρου, έχει το πρωτείο τιμής ανάμεσα στη χριστιανική ιεραρχία, και… …   Dictionary of Greek

  • χριστιανισμός — Θρησκεία που ιδρύθηκε από τον Ιησού Χριστό, της οποίας οι δογματικές και ηθικές αρχές θεμελιώνονται στο πρόσωπο και στη διδασκαλία του ιδρυτή της –όπως αυτή παραδίδεται στα βιβλία της Καινής Διαθήκης– καθώς και στην ιερή παράδοση της Εκκλησίας. Ο …   Dictionary of Greek

  • Γερμανία — Επίσημη ονομασία: Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας Προηγούμενη ονομασία (1948 90): Γερμανική Ομοσπονδιακή Δημοκρατία (ή Δυτική Γερμανία) & Γερμανική Λαϊκή Δημοκρατία) Έκταση: 357.021 τ.χλμ Πληθυσμός: 82.440.309 κάτ. (2000) Πρωτεύουσα:… …   Dictionary of Greek

  • Ισπανία — Επίσημη ονομασία: Βασίλειο της Ισπανίας Έκταση: 504.782 τ. χλμ. Πληθυσμός: 40.037.995 (2001) Πρωτεύουσα: Μαδρίτη (2.882.860 κάτ. το 2000)Κράτος της νοτιοδυτικής Ευρώπης, στην Ιβηρική χερσόνησο. Συνορεύει στα ΒΑ με τη Γαλλία και την Ανδόρα, στα Δ… …   Dictionary of Greek

  • Ιταλία — Επίσημη ονομασία: Δημοκρατία της Ιταλίας Έκταση: 301.230 τ. χλμ. Πληθυσμός: 56.305.568 (2001) Πρωτεύουσα: Ρώμη (2.459.776 κάτ. το 2001)Κράτος της νότιας Ευρώπης. Συνορεύει στα ΒΔ με τη Γαλλία, στα Β με την Ελβετία και την Αυστρία, στα ΒΑ με τη… …   Dictionary of Greek

  • Κλήμης — I Όνομα αγίων της Ανατ. Ορθόδοξης Εκκλησίας. 1. Ο απόστολος. Ήταν επίσκοπος Σάρδεων. Από τον Απόστολο Παύλο αναφέρεται στην Προς Φιλιππησίους δ’ 3 επιστολή, ως ο πρώτος εθνικός που έγινε χριστιανός. Η μνήμη του τιμάται στις 10 Σεπτεμβρίου. 2.… …   Dictionary of Greek

Share the article and excerpts

Direct link
… Do a right-click on the link above
and select “Copy Link”